Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) Tick-borne encephalitis (TBE)'. Kleszczowe Zapalenie Mózgu jest chorobą dotyczącą ośrodkowego układu nerwowego. Tick-borne Encephalitis is a disease involving the central nervous system. Poza boreliozą kleszcze mogą jeszcze przenosić takie choroby jak: anaplazmoza, babeszjoza i tularemia oraz
Co to jest kleszczowe zapalenie mózgu i co jest jego przyczyną? Kleszczowe zapalenie mózgu (inaczej: odkleszczowe zapalenie mózgu, wczesno-letnie zapalenie mózgu, ang. tick-borne encephalitis - TBE, niem. Frühsommer-Meningoenzephalitis - FSME) jest zakażeniem ośrodkowego układu nerwowego wywołanym przez wirus kleszczowego zapalenia mózgu (TBEV) należący do rodziny Flaviviridae. Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba odzwierzęca przenoszona przez kleszcze. Chorują liczne gatunki zwierząt, w tym przeżuwacze, konie, ptaki, psy, drapieżniki, gryzonie, a także ludzie. Rezerwuar choroby stanowią głównie małe gryzonie i kleszcze, które przekazują zakażenie na następne pokolenia. Najczęstszą drogą zakażenia jest ukłucie przez zakażonego kleszcza, rzadko do zakażenia dochodzi drogą pokarmową przez spożycie surowego, niepasteryzowanego mleka zakażonych zwierząt. Szacuje się, że 0,1-5% kleszczy w Europie jest zakażonych TBEV. Wirus kleszczowego zapalenia mózgu został wyizolowany w 1937 roku i występuje w 3 wariantach, które wywołują odpowiednio europejskie kleszczowe zapalenie mózgu, syberyjskie kleszczowe zapalenie mózgu oraz dalekowschodnie kleszczowe zapalenie mózgu (dawniej znane jako rosyjskie wiosenno-letnie zapalenie mózgu). Chociaż zakażenie wirusem TBE jest najczęściej rozpoznawane jako zakażenie ośrodkowego układu nerwowego, może również przebiegać bezobjawowo lub jako niecharakterystyczna łagodna choroba gorączkowa bez zajęcia układu nerwowego. Zakażenie ośrodkowego układu nerwowego przebiega jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, rzadziej jako zapalenie mózgu lub zapalenie opon i mózgu, najrzadziej jako zapalenie rdzenia. Przebieg choroby typu europejskiego jest zwykle łagodniejszy, natomiast typu dalekowschodniego cięższy. Choroba występuje w całej Polsce, najczęściej jest zgłaszana na Podlasiu, nieco rzadziej w województwie warmińsko-mazurskim i mazowieckim. Zachorowania występują najczęściej od kwietnia do listopada, jedynie sporadycznie w miesiącach zimowych. Jak często występuje kleszczowe zapalenie mózgu? Kleszczowe zapalenie mózgu występuje w Europie Środkowej i Wschodniej oraz Rosji. Rocznie zgłasza się łącznie w Europie i Rosji około 5000-7000 przypadków zachorowań wśród ludzi. Najwięcej zachorowań zgłaszano w południowej Rosji, Austrii, Czechach i południowych Niemczech. Powszechne szczepienia ochronne zmniejszyły liczbę zachorowań, szczególnie w Austrii, gdzie zaszczepiono 80% populacji. Kleszczowe zapalenie mózgu jest najczęstszą przyczyna wirusowego zapalenia mózgu w Polsce. W ciągu ostatnich kilkunastu lat (od 2000 do 2013 roku) zgłaszano od 126 (w 2002 r.) do 351 (w 2009 r.) przypadków, średnio ponad 200 zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu rocznie. Wszystkie zgłoszenia dotyczyły chorych hospitalizowanych. W latach 80. i na początku 90. XX wieku zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu było znacznie mniej i ograniczały się one do terenów endemicznych w dawnym województwie białostockim, suwalskim i olsztyńskim. Od 1993 roku liczba zgłoszonych zachorowań wzrosła i zachorowania zaczęto zgłaszać także z innych województw: opolskiego, dolnośląskiego, świętokrzyskiego, małopolskiego, wielkopolskiego i śląskiego. W Polsce wystąpiły także trzy ogniska zachorowań szerzących się drogą pokarmową przez picie mleka zakażonych krów (woj. olsztyńskie - 1974 r.) i mleka koziego (woj. kieleckie - 1995 r., dawne woj. wrocławskie - 1996 r.). Obecnie zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu występują praktycznie w całej Polsce. Ze względu na zgłaszaną znaczną liczbę (od 71 do 227 rocznie) zachorowań na wirusowe zapalenie mózgu bez ustalonej przyczyny, jest bardzo prawdopodobne, że chorych na kleszczowe zapalenie mózgu jest znacznie więcej, niż zostaje oficjalnie zgłoszonych. Tabela. Zgłoszenia kleszczowych zapaleń mózgu oraz wirusowych nieokreślonych zapaleń mózgu (na podstawie danych PZH) w Polsce w latach 2000-2013. RokLiczba zgłoszonych przypadków kleszczowego zapalenia mózguLiczba zgłoszonych przypadków innych i nieokreślonych wirusowych zapaleń mózguWirusowe zapalenia mózgu: razem 200017089570* 200121071571* 2002126155503* 2003339186762* 2004262214776* 2005177173430 2006317227647 2007233207541 2008202167440 2009351137544 2010294124421 2011221141376 2012189111376 2013227111400 *Wszystkie zgłoszone zapalenia mózgu Jak się objawia kleszczowe zapalenie mózgu? Kleszczowe zapalenie mózgu zwykle przebiega dwufazowo. Okres wylęgania choroby wynosi około tygodnia - od 4 do 28 dni. Aż 1/3 chorych nie pamięta ugryzienia przez kleszcza. Choroba rozpoczyna się nagle, w pierwszej fazie zwiastunów kleszczowe zapalenie mózgu zwykle przypomina grypę i nie można na podstawie objawów klinicznych odróżnić go od łagodnych zakażeń wirusowych. Chorzy najczęściej skarżą się na złe samopoczucie, narastające osłabienie, bóle głowy i mięśni kończyn, a także bóle gałek ocznych. Mogą wystąpić nudności, wymioty i bóle brzucha. Gorączka zwykle nie przekracza 38°C. Objawy zwiastunowe zwykle utrzymują się około tygodnia, a potem ustępują. U części osób (20-30%) objawy zakażenia TBEV kończą się na tym etapie. U większości (70-80%) chorych objawy po kolejnym tygodniu nawracają. Druga faza objawów neurologicznych (faza neuroinfekcji) zwykle przebiega pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Wówczas pojawia się wysoka gorączka do 40°C, złe samopoczucie, bóle i zawroty głowy, nudności oraz wymioty. Zaznaczone są objawy oponowe, w tym sztywność karku. Chorzy są rozdrażnieni i skarżą się na nadwrażliwość na bodźce: światło, dźwięki i dotyk. Mogą wystąpić drgawki. Z kolei dla zapalenia mózgu charakterystyczne są zaburzenia świadomości, np. narastająca senność, dezorientacja, upośledzenie koncentracji i pamięci oraz objawy ogniskowe, czyli objawy uszkodzenia wyspecjalizowanych struktur mózgu, np. porażenia nerwów, niedowłady, zaburzenia czucia, mowy i połykania. U najciężej chorych narastająca senność przechodzi w śpiączkę oraz dołączają się zaburzenia funkcji życiowych, oddychania i krążenia, które mogą być doprowadzić do zgonu. Najrzadszą postacią kliniczną zakażenia TBEV jest zapalenie rdzenia kręgowego, które objawia się szybko rozwijającymi się niedowładami kończyn oraz zaburzeniami czucia. Objawy neurologiczne zazwyczaj ustępują w ciągu kilku tygodni, ale w cięższych przypadkach mogą się utrzymywać nawet przez kilka miesięcy lub pozostawić trwałe następstwa. Co robić w razie wystąpienia objawów kleszczowego zapalenia mózgu? W niecharakterystycznej fazie zwiastunów, gdy nie wiadomo jeszcze, że rozwija się kleszczowe zapalenie mózgu stosuje się leczenie objawowe: leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, zwykle paracetamol i niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów neurologicznych należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza lub w razie niepokojącego stanu chorego wezwać pogotowie ratunkowe. Kleszczowe zapalenie mózgu bezwzględnie wymaga leczenia szpitalnego. Jak lekarz ustala rozpoznanie? W niecharakterystycznej fazie objawów zwiastunowych bez wykonania specjalistycznych badań nie można rozpoznać kleszczowego zapalenia mózgu. Rozpoznanie zapalenia mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych jest możliwe dopiero w fazie objawów neurologicznych. Cenne wskazówki przynosi wywiad. Dla kleszczowego zapalenia mózgu typowy jest przebieg dwufazowy - objawy neurologiczne są poprzedzone przez objawy prodromalne zwykle przypominające grypę, gorączkę, złe samopoczucie, bóle mięśni i stawów rzadziej biegunkę. Kleszczowe zapalenie mózgu należy podejrzewać u każdego chorego, u którego występuje lub występowały gorączką oraz jakiekolwiek objawy neurologiczne, w tym bóle głowy, zaburzenia świadomości, neurologiczne objawy ogniskowe, światłowstręt, sztywność karku, przeczulica czy napad drgawek. U chorych w podeszłym wieku objawy mogą być dyskretne i ograniczać się do zaburzeń świadomości lub zaburzeń psychicznych. W wywiadzie istotne są informacje dotyczące czasu trwania objawów i kolejności ich pojawiania się. Należy zapytać o ugryzienia przez kleszcze i podróżowanie na tereny zwiększonego ryzyka, np. Białostocczyznę i Mazury. W badaniu lekarskim zwraca się szczególną uwagę na stan ogólny chorego, zaburzenia świadomości oraz ocenę czynności życiowych. Lekarz dokładnie zbada pacjenta, w tym przeprowadzi badanie dna oka pod kątem obrzęku tarcz nerwów wzrokowych, a także badanie neurologiczne, z uwzględnieniem objawów oponowych, objawów ogniskowych, np. porażenia nerwów czaszkowych, nieprawidłowych odruchów i objawów ataksji móżdżkowej. Dokładne rozpoznanie ustala się na podstawie badań płynu mózgowo-rdzeniowego uzyskanego w wyniku punkcji lędźwiowej, dlatego nakłucie lędźwiowe i badanie płynu mózgowo-rdzeniowego stanowią zasadnicze elementy rozpoznania kleszczowego zapalenia mózgu. Przy podejrzeniu zapaleniu mózgu koniecznie powinny być wykonane badania obrazowe: komputerowe badanie tomograficzne głowy lub lepiej magnetyczny rezonans jądrowy (MRI), które pozwalają uwidocznić ogniskowe zmiany zapalne i demielinizacyjne w mózgu i rdzeniu kręgowym. Jakie zmiany w badaniach laboratoryjnych towarzyszą kleszczowemu zapaleniu mózgu? We krwi stwierdza się zmniejszoną liczbę krwinek białych, czyli leukopenię lub prawidłową leukocytozę oraz limfocytarny obraz odsetkowy białych krwinek. Decydujące znaczenie dla rozpoznania ma badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, który pobiera się poprzez nakłucie lędźwiowe. W kleszczowym zapaleniu mózgu płyn mózgowo-rdzeniowy jest klarowny lub opalizujący, wodojasny. W czasie punkcji wypływa pod wzmożonym ciśnieniem. Liczba komórek w płynie mózgowo-rdzeniowym, czyli pleocytoza, jest nieznacznie podwyższona rzędu od kilkunastu do kilkudziesięciu komórek w mm3 ze zdecydowaną dominacją komórek jednojądrzastych, limfocytów i monocytów. Stężenie białka również jest zwiększone, natomiast stężenie glukozy jest zwykle prawidłowe lub tylko nieznacznie zmniejszone. Nie spotyka się przypadków kleszczowego zapalenia mózgu, które przebiegają bez zmian zapalnych w płynie mózgowo-rdzeniowym. Jakie są sposoby leczenia kleszczowego zapalenia mózgu? Nie znamy leczenia przyczynowego, czyli leków przeciwwirusowych, które byłyby aktywne w stosunku do TBEV. Leczenie objawowe polega na podawaniu dożylnym płynów celem wyrównania zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, leczeniu przeciwobrzękowym i przeciwzapalnym, stosowaniu leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych, profilaktyce drgawek i odpowiednim żywieniu. W razie potrzeby stosuje się żywienie dojelitowe lub pozajelitowe. Kleszczowe zapalenie mózgu najczęściej ustępuje po 2 tygodniach, nie pozostawiając u większości chorych trwałych następstw. Czy możliwe jest całkowite wyleczenie kleszczowego zapalenia mózgu? Zakażenie TBEV ośrodkowego układu nerwowego, które przebiega w postaci kleszczowego opon mózgowo-rdzeniowych, zwykle nie daje powikłań i ustępuje bez następstw po kilku dniach. Jednak u chorych z zapaleniem mózgu i rdzenia kręgowego choroba może doprowadzić do rozwoju zaburzeń czucia, niedowładów, zaburzeń pamięci i koncentracji, które mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy lub pozostać na stałe. Następstwem niedowładów i porażeń są zaniki mięśniowe, dlatego w tych stanach konieczna jest wczesna rehabilitacja. Z wiekiem kleszczowe zapalenie mózgu przebiega ciężej, częściej prowadzi do rozwoju powikłań, trwałych następstw i zgonu. Śmiertelność w kleszczowym zapaleniu mózgu w Europie nie przekracza 1%. Trwałe następstwa w postaci zaburzeń neurologicznych i psychicznych obserwuje się średnio u 10 do 20% chorych. Co trzeba robić po zakończeniu leczenia kleszczowego zapalenia mózgu? Jeżeli zakażenie TBEV przebiegało pod najłagodniejszą postacią neurologiczną, czyli zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zwykle wymaga jedynie oszczędzającego trybu życia, ograniczenia ekspozycji głowy na słońce i wysiłku fizycznego przez kilka tygodni w okresie rekonwalescencji. Po zapaleniu mózgu i rdzenia kręgowego powrót do pełni zdrowia zwykle wymaga wielomiesięcznej rehabilitacji, która jednak nie gwarantuje powrotu do pełni zdrowia. Co robić, aby uniknąć zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu? Profilaktyka kleszczowego zapalenia mózgu polega na zapobieganiu ukąszeniu przez kleszcze, jak najszybszym mechanicznym usuwaniu kleszczy oraz szczepieniach ochronnych. Zapobieganie ugryzieniom przez kleszcze obejmuje unikanie pobytu na terenach zwiększonego ryzyka, gdzie kleszcze występują często, szczelne osłonięcie skóry odpowiednim ubraniem z długimi rękawami i nogawkami, wysokie skarpety naciągnięte na nogawki, buty z wyższą cholewką i wkładaniu czapki z daszkiem lub kapelusza, które chronią przed ukąszeniami. Zalecane są ubrania w jasnym kolorze, bo wówczas łatwiej zauważyć kleszcze. Podczas przebywania w rejonach występowania kleszczy wskazane jest stosowanie repelentów, czyli środków odstraszających kleszcze, najlepiej zawierających DEET, które należy rozpylać na ubranie i odsłoniętą skórę, z wyjątkiem twarzy, lub permetrynę, którą stosuje się tylko na ubranie. Po każdym powrocie z terenów łąkowo-leśnych obowiązuje dokładna kontrola całej skóry, zwłaszcza pachwin, pach, okolic za małżowinami usznymi i fałdów skórnych. Skutecznym sposobem zapobiegania kleszczowemu zapaleniu mózgu są szczepienia ochronne. Osoby, które wybierają się na tereny endemiczne powinny zaszczepić się kilka miesięcy przed planowanym wyjazdem. Dwie początkowe dawki szczepionki podaje się w odstępie 4-12 tygodni, a trzecią dawkę 9-12 miesięcy po drugiej. Dawkę przypominającą podaje się po 3 latach. W Polsce dostępne są dwie inaktywowane (zabite) szczepionki, które zapewniają skuteczną ochronę przynajmniej na kilka lat. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) to inaczej stan zapalny tkanek otaczających mózg. Choć może przydarzyć się w każdym wieku, częściej jednak dotyka dzieci, nastolatków albo młodych dorosłych. Czynnikiem ryzyka u ludzi w starszym wieku są problemy zdrowotne i osłabiony system immunologiczny. U podłoża zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych stoi zazwyczaj infekcja, którą Kleszczowe zapalenie mózgu - dlaczego warto zabezpieczać zwierzęta przed pasożytami? Przyczyną kleszczowego zapalenia mózgu są wirusy rodzaju Alphavirus z rodziny Flaviviridae (dawniej Arboviridae). Rezerwuarem wirusów jest wiele żyjących na wolności ptaków, ssaków, a nawet gadów. Najistotniejszymi z nich są gryzonie (głównie myszy), ale rezerwuarem mogą być również zwierzęta domowe (np. psy). Zakażenie człowieka ma miejsce najczęściej w wyniku ukłucia przez kleszcza (Ixodes ricinus) i pośredniego przeniesienia wirusów z zakażonych zwierząt na ludzi. Przenosicielami infekcji mogą być również żerujące na zakażonych zwierzętach pchły, komary i inne krwiopijne pasożyty. Wprawdzie utrzymywane w naszych domach i mieszkaniach zwierzęta (psy i koty) nie przenoszą wirusa kleszczowego zapalenia mózgu bezpośrednio na ludzi, rzadko również rozwija się u nich choroba i pośrednie zarażenie także należy do rzadkości, ale przede wszystkim są one wektorami kleszczy i innych pasożytów krwiopijnych, mogącymi przenosić te pasożyty w otoczenie naszych gospodarstw domowych. Dlatego ważnym dla przerwania transmisji wielu chorób jest zabezpieczanie zwierząt domowych przed pasożytami zewnętrznymi, a tym samym ograniczenie możliwości zarażenia się ludzi przenoszonymi przez nie chorobami. Kleszczowe zapalenie mózgu notuje się na ogół w okresie wiosenno-letnim, zwłaszcza podczas upałów i suszy, kiedy to kleszcze występują najliczniej. Kleszcze zarażają się od zainfekowanych zwierząt w trakcie aktu żerowania, pijąc ich krew. Zarażone kleszcze są zakaźne przez całe życie, potrafią utrzymać w sobie wirusa we wszystkich stadiach rozwoju (transstadialnie) i przekazywać go następnym generacjom kleszczy (transowarialnie). W ten sposób z przenosicieli pośrednich zarazków kleszcze stają się również ich rezerwuarem. To zapewnia przetrwanie wirusa w miesiącach zimowych, kiedy jego cykl zostaje przerwany. Zakażone kleszcze zarażają kolejne zwierzęta i ludzi poprzez ukłucie w trakcie aktu żerowania, wprowadzając do ich organizmu ślinę i resztki krwi z poprzedniego żerowania wraz z wirusami. Wirus kleszczowego zapalenia mózgu rzadko wywołuje schorzenia u zwierząt, ale po zainfekowaniu występuje u nich wiremia (przenikanie wirusa z miejsca ukłucia do krwi i wydzielin). Obecność wirusa krążącego we krwi zainfekowanych zwierząt daje możliwość pobrania wirusa przez inne krwiopijne pasożyty w czasie żerowania na zwierzęciu i dalszego rozprzestrzeniania wirusów poprzez zarażanie kolejnych zwierząt-żywicieli. U psów stwierdza się wyjątkowo zapalenie mózgu po infekcji wirusem, a schorzenie ma szybki przebieg i przejawia się podobnie jak wścieklizna. U kóz wirus przechodzi do mleka i zdojone świeże mleko oraz jego przetwory nie poddane wystarczającej obróbce cieplnej mogą stanowić źródło zakażenia pokarmowego. Mleko krowie, ani owcze nie odgrywa istotnej roli w zakażeniach. Na ogół u zwierząt zaatakowanych przez kleszcze występuje silny świąd skóry w miejscu ukłucia, co prowadzi do ocierania się i miejscowych uszkodzeń skóry. Czasami dochodzi do niedokrwistości i ogólnego osłabienia. Zawarta w ślinie kleszczy neurotoksyna wywołuje niekiedy niedowłady kończyn. Często jednak zwierzęta przechodzą zakażenie zupełnie bezobjawowo, co jest szczególnie niebezpieczne, gdyż pozornie zdrowe zwierzę może być źródłem zarazków. Wyraźne objawy chorobowe występują tylko u człowieka. Choroba przebiega z dwufazową gorączką oraz objawami grypopodobnymi i neurologicznymi. Zakażenie następuje głównie przez uszkodzoną skórę (w następstwie ukłucia przez zakażone pasożyty krwiopijne), rzadziej przez przewód pokarmowy (poprzez picie mleka i spożywanie przetworów mlecznych pochodzących od zakażonych zwierząt), a najrzadziej poprzez drogi oddechowe (przez wdychanie rozpylonego materiału zakaźnego). Okres wylęgania choroby trwa od 5 do 15 dni. Po okresie wylęgania następuje pierwsza faza choroby - okres wiremii. Faza ta przebiega przede wszystkim z nagle występującą gorączką (do 39oC), dreszczami, silnymi bólami głowy, bólami mięśni i kostno-stawowymi, uczuciem rozbicia, a czasem z nieżytem górnych dróg oddechowych, wymiotami i biegunką. Po kilku dniach może wystąpić druga faza choroby - zapalenie opon mózgowych oraz mózgu. Wśród objawów występujących w tej fazie następuje jeszcze większy wzrost temperatury (do 41oC), światłowstręt, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, zaburzenia świadomości, mogą wystąpić również zaburzenia snu i czucia, apatia lub nadpobudliwość, drgawki, niedowłady, porażenia nerwów czaszkowych i mięśni. Rozróżnia się cztery postacie kliniczne kleszczowego zapalenia mózgu u ludzi - postać oponową, postać mózgową, postać rdzeniową i postać poronną. Najczęściej występuje postać poronna choroby, która kończy się w fazie pierwszej, przy braku charakterystycznych objawów neurologicznych. Leczenie chorych musi odbywać się w warunkach szpitalnych. Wirus nie przenosi się z człowieka na człowieka. Zapobieganie kleszczowemu zapaleniu mózgu u ludzi polega przede wszystkim na walce z kleszczami (stosowanie środków owadobójczych w środowisku oraz na zwierzętach domowych), walce z gryzoniami, które są głównym rezerwuarem choroby (prowadzenie skutecznej deratyzacji) oraz zachowaniu ostrożności w kontaktach z nieznanymi zwierzętami i w czasie pobytu w okolicach predysponowanych do występowania kleszczy (lasy, polany, parki). W przypadku inwazji kleszcza, należy jak najszybciej doprowadzić do jego całkowitego usunięcia z miejsca ukłucia i przeprowadzenia odpowiedniej higieny rany, a w razie zaistnienia niepokojących objawów należy niezwłocznie udać się do lekarza. Wskazane jest również szczepienie grup zawodowych narażonych na zakażenie. Należy również zachowywać higienę żywienia i spożywać odpowiednio przygotowaną żywność pochodzenia zwierzęcego (picie gotowanego lub pasteryzowanego mleka i odpowiednio przygotowanych przetworów mlecznych). Zabezpieczanie zwierząt domowych przed pasożytami zewnętrznymi ogranicza roznoszenie pasożytów w naszym środowisku, a co za tym idzie ogranicza możliwość zarażenia się ludzi przenoszonymi przez nie chorobami. Zabezpieczanie naszych zwierząt przed pasożytami chroni również je same przed wieloma groźnymi infekcjami przenoszonymi przez pasożyty, ale także bezpośrednimi skutkami inwazji pasożytów zewnętrznych. Lecznica dla Zwierząt HOMEOPATIA Adam Czerwiński Marcin Czerwiński Bibliografia: Wanda Fijałkowska Czym mogą zarazić nas zwierzęta? (1983 r.) Zbigniew Anusz Choroby odzwierzęce (1991 r.) Zdzisław Gliński, Krzysztof Kostro Choroby zakaźne zwierząt z zarysem epidemiologii weterynaryjnej i zoonoz (2003 r.) Andrzej Połozowski Zoonozy ? poważny problem! (2007 r.) Kamil Sedlak, Marketa Tomsickova Niebezpieczne infekcje odzwierzęce (2007 r.) Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest sezonową cho-robą ośrodkowego układu nerwowego przenoszoną przez kleszcze Ixodidae (Ixodesricinus, Ixodespersulcatus), wy-Kleszczowe zapalenie mózgu to zakaźna choroba ośrodkowego układu nerwowego wywoływana przez wirusa Flaviviridae przenoszonego przez kleszcze oraz obecnego w niepasteryzowanym mleku zakażonych kóz, owiec lub krów. Przebieg choroby jest zapalenie mózgu objawyKleszczowe zapalenie mózgu przebiega w dwóch fazach, a początek choroby jest kleszczowego zapalenia mózgu pierwsza faza:Pierwsza faza choroby, nazywana zwiastunową, trwa średnio 4 dni, a u większości chorych dochodzi do samoistnego wyleczenia. Podczas tego okresu pojawiają się następujące objawy:gorączka do 38⁰C,bóle głowy, mięśni i stawów,nudności, wymioty i biegunka,zapalenie górnych dróg kleszczowego zapalenia mózgu druga faza:Do drugiej fazy, neurologicznej, dochodzi u niektórych chorych. Pojawia się ona średnio po 8 dniach wyraźnej poprawy samopoczucia i objawia się:gorączką do 40⁰C,bólami głowy, mięśni i stawów,nudnościami i wymiotami,objawami oponowymi, czyli np. sztywnością karku, światłowstrętem lub nadwrażliwością na fazie tej można wyróżnić trzy postacie:oponową – najłagodniejszą,oponowo-mózgową – cięższa postać, w jej przebiegu może dojść do zaburzeń koordynacji ruchowej, zaburzeń świadomości i porażenia nerwów czaszkowych,oponowo-mózgowo-rdzeniową – najcięższą, dochodzi wtedy do uszkodzenia elementów rdzenia kręgowego i porażenia kleszczowego zapalenie mózguPrzyczyną kleszczowego zapalenia mózgu jest wirus Flaviviridae. Najczęściej przenoszony on jest przez ukłucie kleszcza, ale zakazić się można również drogą pokarmową, przez niepasteryzowane mleko i przetwory mleczne zakażonych kóz, owiec lub krów. Pasteryzacja mleka całkowicie zabezpiecza przed wylęgania choroby wynosi 3-4 dni przy zakażeniu drogą pokarmową i 4-28 dni po ukłuciu przez rozpoznać kleszczowe zapalenie mózguDo postawienia diagnozy potrzebne jest stwierdzenie przeciwciał IgM przeciwko wirusowi w surowicy oraz wynik badania płynu mózgowo-rdzeniowego wskazujący na zakażenie wirusowe. Badanie poziomu przeciwciał wykonuje się metodą ELISA i jest to podstawowe badanie w diagnostyce kleszczowego zapalenie zapalenie mózgu leczenieNie ma leczenia przyczynowego, więc stosuje się leki łagodzące objawy – przeciwbólowe, przeciwzapalne i zmniejszające ciśnienie wewnątrzczaszkowe. W wyjątkowych sytuacjach można zastosować i powikłania kleszczoweho zapalenie mózguRokowanie w kleszczowym zapaleniu mózguU większości chorych jest dobre, a objawy ustępują całkowicie. U niektórych, chorujących na postać oponowo-mózgowo-rdzeniową, przez wiele miesięcy mogą się utrzymywać: zaburzenia czucia, niedowłady, upośledzenie pamięci i skupienia uwagi. Śmiertelność w Europie wynosi do 5 proc, średnio 2 w kleszczowym zapaleniu mózguU nielicznych chorych może dojść do powikłań neurologicznych ( porażenia nerwów czaszkowych, porażenia kończyn, napady padaczki), a nawet na kleszczowe zapalenie mózguNajskuteczniejszą metodą profilaktyki kleszczowego zapalenia mózgu jest szczepienie. Zalecane jest ono osobom mieszkającym na terenach częstego występowania tej choroby, zwłaszcza leśnikom, stacjonującemu wojsku, funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej, myśliwym, rolnikom oraz turystom i uczestnikom obozów i podstawowe składa się z trzech dawek szczepionki, podawanych w odstępie od miesiąca do trzech miesięcy i trzeciej dawki podawanej po 5-12 miesiącach od dawki drugiej. Dawki przypominające podawane są od 3 do 5 lat, w zależności od wieku osoby szczepionej i rodzaju powinno unikać się ukąszenia przez kleszcze: nie siadać bezpośrednio na trawie czy pod krzakami, nie przedzierać się przez zarośla, na spacery do lasu nosić ubrania z długimi nogawkami i rękawami oraz kryte buty, używać środków odstraszających zapalenie mózgu zaleceniaJak uniknąć kleszczowego zapalenia mózguZaszczep się – szczepienie jest najskuteczniejszą formą narażenia na ukąszenia kleszczy – w lesie czy parku nie siadaj pod krzakami lub bezpośrednio na trawie i nie przedzieraj się przez odpowiedni ubiór – długie spodnie, kryte buty, koszulę lub bluzę z długim rękawem oraz nakrycie preparaty odstraszające owady bezpośrednio na skórę oraz środki owadobójcze na ubrania czy części powrocie z lasu lub gęstego parku obejrzyj dokładnie całe ciało (zwróć szczególną uwagę na szyję, pachy, pachwiny, pępek, krocze, pierś, zgięcia stawowe i skórę głowy), uczesz włosy grzebieniem z gęstymi ząbkami i weź prysznic – dzięki temu uda Ci się pozbyć z powierzchni ciała tych kleszczy, które nie zdążyły Cię o swojego psa lub kota, ponieważ mogą one zawlec kleszcze do mieszkania – stosuj skuteczne środki odstraszające kleszcze i regularnie kontroluj skórę zwierzęcia, a gdy znajdziesz kleszcza usuń znajdziesz kleszcza to jak najszybciej go wyciągnij - jeżeli chcesz dowiedzieć się, jak to zrobić to obejrzyj nasz filmik!Dowiedz się więcej:Aspekty epidemiologiczno - kliniczne i profilaktyka kleszczowego zapalenia mózgu i leczenie chorób przenoszonych przez kleszcze - rekomendacje polskiego towarzystwa epidemiologów i lekarzy chorób zakaźnych epidemiologiczno-kliniczne i profilaktyka kleszczowego zapalenia mózgu
Wiem, że na kleszczowe zapalenie mózgu nie ma lekarstwa, leczenie jest tylko objawowe. Dlatego lekarze zalecają szczepienie. Ja zaszczepiłam siebie i swoja rodzinnę w tamtym roku w zimie. Jesień i zima to najlepszy okres na zaszczepienie. Jeżeli często jeździsz na wycieczki do lasu, zastanów się - może warto wykonać tę szczepionkę?
kleszczowe zapalenie mózgu u kota
